Kinh điển Chàng Thiếu Niên - Fyodor Dostoyevsky

tamchec · 26/9/21

Thông tin ebook
Tên sách: Chàng Thiếu Niên
Tác giả: Fyodor Dostoyevsky
Dịch giả: Lê Khánh Trường
Nhà xuất bản: NXB Trẻ
Năm xuất bản: 07/2006
Khổ sách: 14x20cm
Số trang: 776
* * *
File scan: giaitich
Đánh máy: giaitich, tducchau, kingmax1111, bun_oc, Fish, vqsvietnam, cavathit, Bac Nguyen, tamchec
Soát lỗi: tamchec
Thực hiện ebook: Nhóm Tây Phong Lĩnh
Ngày hoàn thành: 31/03/2015
Nguồn:Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Lời giới thiệu:

Tác phẩm của Dostoevsky thuộc vào hiện tượng văn hóa tinh thần đỉnh cao của loài người. Theo nhận xét của M.Gorky, thì Tolstoi và Dostoevsky đã “làm rung chuyển cả thế giới” và khiến cho toàn bộ châu Âu phải hướng cái nhìn kinh ngạc sang nước Nga.

Ngày nay, khi ảnh hưởng mạnh mẽ của Dostoevsky tới văn học nghệ thuật của thế giới đương đại là quá hiển nhiên, ta chợt nhớ đến lời tâm sự u buồn của Dostoevsky, - giữa lúc ông hết sức túng thiếu và lao động sáng tác cật lực, trong thư gửi cho cô cháu gái S.A.Ivanova tháng tám năm 1870, ông đã nói: “Cháu biết không, cậu đoán chắc rằng giá như cậu được no đủ vài ba năm cho cuốn tiểu thuyết này, như Turgenev, Goncharov hay Tolstoi, thì cậu sẽ viết một cuốn sách mà hàng trăm năm sau người ta phải bàn về nó!”

Một trăm ba mươi tư năm đã trôi qua từ ngày mấy dòng trên được viết ra, ý nghĩa toàn nhân loại của các tác phẩm do Dostoevsky sáng tạo nên đang được nhận thức mỗi lúc một sâu thêm không riêng ở nước Nga.

Thế giới nghệ thuật của Dostoevsky rất buồn, thoạt tiên có cảm giác thậm chí là u ám, song đấy chỉ là ấn tượng ban đầu, hời hợt. Khi miêu tả những nỗi đau thể xác và tinh thần vô hạn trên “Trái đất thấm đẫm nước mắt từ ngoài vỏ đến ruột này”, Dostoevsky với niềm tin không gì lay chuyển của một nhà nhân đạo chủ nghĩa, đã cố tìm con đường khắc phục cái ác, và ông cho rằng con người đủ sức tiến hành cuộc đấu tranh ấy. Dostoevsky để cho một nhân vật nói lên tư tưởng của ông: “Tôi không muốn tin và không thể tin rằng cái ác lại là tài sản bình thường của mọi người”, “Người ta có thể hạnh phúc mà không mất năng lực sống trên trái đất”. Nếu đọc kỹ Dostoevsky, không thể không nhận thấy cảm hứng chủ đạo đó của ông.

Độc giả của Dostoevsky không thể hững hờ và thụ động, mà trăn trở, dằn vặt, đau với nỗi đau của loài người: những nỗi đau không của riêng ai cứ ngày một chồng thất, mỗi người phải tham gia giải quyết những vấn đề phổ quát và muôn thuở, như xóa bỏ bất công xã hội, tự do cá nhân và giới hạn của nó, con đường phát triển lịch sử của các dân tộc, tôn giáo, vô thần và đạo đức, việc ngăn chặn nguy cơ hủy diệt thế giới, thực hiện ước mơ thế giới đại đồng. Dostoevsky tư duy ở tầm thế giới, vì ông hiểu rằng cái thời các dân tộc có thể tồn tại riêng rẽ đã vĩnh viễn qua rồi, rằng số phận của Trái đất phụ thuộc vào việc mọi người giải quyết các vấn đề cơ bản của mình như thế nào.

Cơn ác mộng của Raskolnikov ở phần kết tiểu thuyếtTội ác và trừng phạtvề cái chết của cả thế giới vì một thứ “bệnh dịch chưa từng thấy” giết chết những kẻ mù quáng và khao khát tiêu diệt lẫn nhau, - cơn ác mộng ấy mang ý nghĩa tượng trưng. Và xúc cảm mạnh mẽ của nhân vật trong truyện ngắnGiấc mơ của một kẻ tức cườicũng đầy ngụ ý. Anh ta quyết định tự sát vì tin rằng đối với anh ta, “Dù thế giới có tồn tại, hoặc chẳng có cái gì ở bất cứ đâu, thì cũng thế mà thôi”. Nhưng khi bị “đưa” đến một hành tinh khác, anh ta bỗng cảm thấy trào lên một tình yêu tha thiết Trái đất đang lùi dần đằng xa và chỉ còn là một chấm sáng nhấp nháy. Anh ta nghĩ “Liệu nơi ta đến có được như Trái đất chúng ta, cũng bất hạnh nghèo đói, nhưng mãi mãi đáng yêu như thế hay thăng?” Như vậy, tầm phổ quát của vấn đề cái nhìn “Trái đất tội lỗi” từ “Vũ trụ xa xăm” chẳng những không hề hạ thấp mà ngược lại, càng nhấn mạnh tầm quan trọng của các vấn đề xã hội, đạo đức, tâm lí trên trái đất đương đại, và điều này làm cho Dostoevsky trở nên đặc biệt gần gũi với thế giới quan của chúng ta.

*

Dostoevsky đi vào làng văn vào giữa thập niên bốn mươi thế kỷ mười chín, bằng truyện vừaNhững người nghèo khó. Belinsky đã hồ hởi chúc mừng nhà văn trẻ: “…Cuốn truyện mở ra những bí mật và tính cách ở nước Nga mà trước đó chưa một ai phát hiện được. Đây là thử nghiệm đầu tiên về loại tiểu thuyết xã hội ở nước ta… Anh đã chạm tới cái cốt lõi nhất… Anh hãy trân trọng tài năng miêu tả sự thật của mình và nếu được vậy anh sự trở thành một văn hào vĩ đại!” Bi kịch tâm hồn của Makar Devushkin, một viên chức quèn ở Peterburg, và cô gái bất hạnh Varenka Dobroselova, được bộc lộ một cách chân thành và cảm động trong các bức thư giữa hai người ấy, đã mở đầu cho đề tài chủ yếu “những người bị lăng mạ và sỉ nhục” trong sáng tác của Dostoevsky.

Thập niên bốn mươi, Dostoevsky nồng nhiệt tiếp thu tư tưởng xã hội thủ nghĩa của Belinsky và không lâu sau ông đã tham gia một tổ chức cách mạng. Ngày 23 tháng 4 năm 1849, Dostoevsky bị bắt, bị kết án tử hình. Nhưng vào giây phút cuối cùng trước khi bị hành quyết, án tử hình đã được thay bằng án lưu đày bốn năm ở Sibir và sau đó phải đi lính. Mười năm sau Dostoevsky mới có thể trở về Peterburg và tiếp tục hoạt động văn chương.

Mười năm ấy đã làm thay đổi đáng kể thế giới quan của Dostoevsky. Không phải cuộc lưu đày đã “bẻ gãy” ông như một lần, trong lúc tuyệt vọng, chính ông đã dùng từ ngữ đó trong thư gửi nữ chiến sĩ “Tháng Chạp” N.D.Fonvizina. Dostoevsky là một người dũng cảm và có tư tưởng độc lập hiếm thấy. Ở nơi lưu đày Dostoevsky không chỉ chịu đựng những đau khổ nặng nề về thể xác và tinh thần, mà còn lần đầu tiên hòa mình với số phận của nhân dân, hi vọng vào nền tảng tôn giáo, đạo đức của cuộc sống nhân dân, vào đạo Kitô chân chính mà ông tin rằng nhân dân Nga trân trọng gìn giữ.

Tiểu thuyếtChàng Thiếu Niênxuất hiện trên tạp chíChuyên san Tổ quốcnăm 1875; là cuốn đầu tiên của loạt tiểu thuyết về đề tài rộng lớn mà Dostoevsky gọi làCha và Conđúng như Turgenev biểu thị. Cuốn tiểu thuyết tiếp theo làAnh em nhà Karamazov.

Năm 1876, trên tạp chíNhật ký của nhà vănsố tháng 1, Dostoevsky giải thích ý định của ông như sau: “Trước đây tôi đã để ý đến trẻ em, nhưng bây giờ tôi đặc biệt chú ý đến chúng.” Từ lâu tôi đã đặt cho mình ý tưởng phải viết một cuốn tiểu thuyết về trẻ em - những đứa con ở nước Nga thời nay, và dĩ nhiên, về những người cha thời nay của chúng, về quan hệ qua lại giữa hai thế hệ. Ý tưởng chung đã sẵn sàng và được tạo nên từ trước, bao giờ người viết tiểu thuyết cũng phải như vậy… Một năm rưỡi trước đây, khi Nikolai Alekseevich Nekrasov mời tôi viết tiểu thuyết đăng trênChuyên san Tổ quốc, suýt nữa thì tôi đã bắt đầu tác phẩmCha và Concủa mình, nhưng tôi đã không nhận lời và, lạy trời, tôi chưa sẵn sàng. Tôi tạm thời viết thử cuốnChàng Thiếu Niênđã”. Bên lề bản thảo Chàng thiếu niên, ngay từ đầu Dostoevsky viết mấy dòng nhắc nhở mình: “Muốn viết được tiểu thuyết cần có sẵn trước tiên một hoặc một vài ấn tượng mạnh, làm rung động thật sự trái tim của nhà thơ, đó chính là công việc của nhà thơ”.

Trong số nhiều tai họa xã hội ở nước Nga đang thực hiện cải cách, Dostoevsky đặc biệt lo lắng nhấn mạnh việc phá hoại quan hệ gia đình và số phận bi thảm của những đứa con. Ở đây bộc lộ một cách rõ ràng và không lành mạnh, sự đổ vỡ các mối quan hệ truyền thống đồng thời với khát vọng tự khẳng định chủ nghĩa cá nhân “biệt lập hóa” cá nhân, kết quả là trật tự mới trong lĩnh vực đạo đức chỉ tổ kế thừa và làm trầm trọng thêm những yếu tố tệ hại của trật tự cũ. Dostoevsky khẳng định: “Những mặt tăm tối của trật tự cũ, như chủ nghĩa vị kỷ, thói nô lệ, sự đớn hèn, sự chia rẽ, sự phản bội, chẳng những không mất đi với sự thủ tiêu thế độ nông nô, mà dường như còn gia tăng, phát triển và nhân rộng thêm… bây giờ tất cả đều tạm bợ, tất cả đều lung lay”. Khi suy nghĩ về cốt truyện choChàng Thiếu Niên, Dostoevsky viết: “Xã hội đang bị phân hủy theo kiểu hóa học. Tất cả đều tách biệt và chẳng có mối quan hệ gắn bó nào hết không chỉ trong gia đình Nga, mà thậm chí ngay giữa mọi người với nhau. Ngay cả những đứa con cũng tách biệt”. Cái “gia đình ngẫu nhiên” không có sự gắn bó bằng sự gần gũi tinh thần của cha mẹ, bằng sự chăm sóc con cái, đối với Dostoevsky, trở thành tượng trưng cho sự kết hợp bề ngoài giữa những người xa lạ với nhau… và cả xã hội cũng đang có nguy cơ lâm vào tình trạng như vậy.

Những ai đọc Dostoevsky đều biết những đứa trẻ chiếm một vị trí như thế nào trong các tác phẩm của ông, nhiều khi chúng trở thành nhân vật trung tâm của ông. Chẳng hạn như Netochka Nezvanova trong cuốn tiểu thuyết cùng tên, hoặc cậu thiếu niên lãng mạn trong truyện ngắnNhân vật bé nhỏ, (được ông viết trong xà lim nhà tù pháo đài Petropavlov) hoặc Sasha và Iuisha trong truyện vừaLàng Stepanchikov, hoặc tính cách anh hùng của Nelli trong tiểu thuyếtNhưng người bị lăng mạ và sỉ nhục. Ở Dostoevsky, những đứa trẻ không chỉ là nạn nhân vô tội của một thế giới bất công, mà còn là những kẻ nổi loạn tích cực thể hiện các chân lý đạo đức cao cả.

Cuối thập niên sáu mươi, “đề tài thế hệ con” của Dostoevsky vẫn mang nội dung trước đó của mình, bắt đầu có thêm ý nghĩa mới. Những đứa con nổi lên như những con người của tương lai, số phận của nước Nga, theo niềm tin của tác giả, sẽ phụ thuộc vào các phẩm chất đạo đức, các lý tưởng của lớp người đó. Nhà văn chăm chú nghiên cứu ảnh hưởng vô cùng tai hại của xã hội đối với tâm lí của trẻ em; đồng thời phát hiện những mặt tươi sáng, sức mạnh thiện lương của tâm hồn chúng. Dostoevsky cố tái hiện và tìm hiểu cái thế giới mà trẻ em bước vào, đánh giá cái di sản tinh thần mà chúng nhận lấy từ các thế hệ đi trước.

Trên bình diện lịch sử xã hội, chính trị, triết lí đạo đức rộng lớn ấy nổi lên một trong những đề tài chủ yếu nhất trong sáng tạo nghệ thuật của Dostoevsky cuối đời - đề tài “Cha và Con“.

Cốt truyện củaChàng Thiếu Niênmột phần dựa vào ý đồ (sau không thực hiện) cuốn tiểu thuyếtCuộc đời tội lỗimà Dostoevsky bắt đầu viết năm 1869. Nhân vật chính cũng là một cậu bé chịu nhiều đau khổ, được đưa vào khu học xá, như Arkady Dolgoruky. Tức giận với cả thế giới, cậu bé, giống như Arkady sau này, tin rằng đồng tiền có sức mạnh to lớn nhất trong xã hội, cho nên “tiền bạc quyết định mọi vấn đề”. Trong trái tim bị tổn thương của cậu, niềm kiêu hãnh đạt đến giới hạn tột cùng: “Mơ ước bất tận, kể cả lật đổ thượng đế và lấy mình thay vào đó”. Nhà văn sẽ miêu tả sự trưởng thành nên người sau một quá trình phát triển tinh thần phức tạp của cậu bé “tội lỗi”. Đó là ý đồ đầu tiên miêu tả quá trình tâm lí phục sinh của con người. TrongTội ác và trừng phạt, con đường ấy đã thấp thoáng,Chàng Ngốcthì kết thúc bằng cái chết của các nhân vật chính; nhưng vừa viết xongChàng Ngốc, Dostoevsky bắt đầu phác thảo tiểu thuyếtCuộc đời tội lỗi. Phải đếnChàng Thiếu Niênthì nhiệm vụ miêu tả sự tiến hóa tinh thần của nhân vật mới tìmn được cách thể hiện nghệ thuật trọn vẹn.

Từ những trang đầu tiên bạn đọc đã chìm vào cái thế giới của những quan hệ xã hội tàn bạo. Arkady là đứa con ngoài giá thú (bất hợp pháp) của ngài chủ nô Versilov và người phụ nữ từng là gia nô. Arkady có người cha danh nghĩa là Makar Dolgoruky cũng là một gia nô, nay thành khách lãng du. Cái dòng họ Dolgoruky ở nước Nga ai cũng biết: đó là một vị công tước quận vương. Arkady mang cái họ Dolgoruky là nguyên nhân khiến cậu luôn luôn bị sỉ nhục một cách oan ức: Dolgoruky, nhưng… không phải là (con cháu họ hàng gì của) quận vương. Số phận bất hạnh của cậu bé tựa hồ bị định trước bởi chuyện đó: cậu thường xuyên sống ở nhà người khác, cậu luôn luôn bị chế giễu khi trọ học ở nhà Tushar, lúc nào cậu cũng nhớ mẹ đến cồn cào và mơ ước gặp cha.

Đặc quyền và thói ngạo mạn vô lý của tầng lớp trên bộc lộ rõ trên nền quá trình suy đồi tất yếu của giai cấp quý tộc về mặt xã hội và đạo đức. Vị công tước già Sokolsky đủ gợi lên sự mỉa mai và cảm giác thương hại, còn con trai ông ta, - mặc dù y có số phận bất hạnh và vài tính xấu, - thì khiến mọi người khinh bỉ sự hèn hạ tầm thường của y. Số phận của bản thân Versilov, người đại diện cho truyền thống văn hóa quý tộc, cho thấy cái bóng tối hoàng hôn của cả một thời kỳ lịch sử nước Nga.

Trong một số trường hợp, giới quý tộc Nga sẵn sàng bắt tay với đám doanh nhân “đen”, như tên làm giả cổ phiếu Stebelkov, hoặc gã Lambert, một kẻ dọa tố giác đểu giả. Cậu bé Arkady sẽ sống trong cái thế giới độc ác, xảo quyệt và suy đồi ấy, sẽ phải vượt qua nhiều cám dỗ để giữ cho tâm hồn trong trắng. Một cuộc đấu tranh đòi hỏi sức chịu đựng và lòng dũng cảm. Arkady dần dần nhận thức được quy luật đó của cuộc sống.

Cố gắng chống đối đầu tiên gắn với ý tưởng do chính xã hội tư bản gợi ra, mặc dù cậu bé ngây thơ giữ kín nó như một phát hiện quan trọng của riêng mình. Trong ước mơ của Arkady “số tài sản kiếm được bằng con đường nhiên trì và không ngừng dành dụm” sẽ đem lại cho kẻ tầm thường, không ai biết, một sự vĩ đại và tự do vô tận. Những đồng tiền điều khiển thế giới sẽ nâng cậu lên cao hơn Copernicus và Shakespeare. Kể ra ước muốn trở thành RothchildVui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkcủa Arkady có sự độc đáo của nó, phản ánh bản chất trong sạch của cậu. Arkady không định trở thành “kẻ cho vay nặng lãi”, cậu nói: “Tôi không muốn và cũng sẽ không bao giờ đè nén, làm khổ bất cứ ai, tôi không định trả thù bất cứ ai”, có bao nhiêu triệu, tôi sẽ đem tặng hết cho mọi người, cứ để cho xã hội phân chia toàn bộ tài sản của tôi, còn tôi sẽ lại không một xu dính túi!” Lập luận rắc rối của Arkady vừa có sự khao khát tự khẳng định hình bằng bất cứ giá nào, vừa có một mục đích cao cả là hiến toàn bộ tài sản cho xã hội mà không cần ai biết đến. Chính “ý tưởng” này cuối cùng đã dẫn đến sự thú nhận của Arkady, khi cậu giã từ ước vọng giàu có và cố thực hiện những hoạt động có ích cho xã hội. Con đường tìm tòi tinh thần của Arkady trong tiểu thuyết vận động từ “ý tưởng Rothchild” đến sự đổi mới hoàn toàn.

Trước khi Dostoevsky viết về thời thơ ấu và niên thiếu của Arkady Dolgoruky, đã có một sáng tác vĩ đại của L. Tolstoi.

Dostoevsky sau khi mãn hạn lưu đày trở về đã chú ý đến tác phẩmThời thơ ấu và niên thiếucủa Tolstoi đăng trên tạp chí “Người đương thời“. Ông nhờ một ký giả “làm ơn cho biết L.T là ai?” Sau đó ông viết cho nhà thơ A.N.Maikov: “Tôi rất thích L.T”. Trong bản thảoChàng Thiếu Niên, Dostoevsky nhiều lần nhắc đến tác giả Thời thơ ấu và niên thiếu, một mặt ông muốn đạt tới chiều sâu phân tích tâm lý “như Lev Tolstoi”; mặt khác, ông nhấn mạnh tính cách hoàn toàn khác của nhân vật Arkady, đại điện cho một môi trường và một thời đại hoàn toàn khác.

Arkady Dolgoruky không chỉ về lứa tuổi, xuất thân, lối sống, mà cả về toàn bộ thế giới quan, đều đại biểu cho thế hệ trí thức mới. Cậu coi việc đổi họ, làm con kẻ khác, là một sự nhục nhã, phản bội thời thơ ấu của mình. Arkady không cần đến sự thương hại của ai cả. Cậu bày tỏ chính xác tình cảm của mình khi muốn gần gũi Versilov: “… Thứ cháu cần không phải là nguồn gốc quý tộc của Versilov… Cháu không thể tha thứ cho ông ấy cái việc đã sinh ra cháu, mà là… cháu cần đến bản thân ông Versilov suốt đời như cần một người cha kia”. Sâu sắc biết mấy đoạn miêu tả lần bị sỉ nhục đầu tiên mà cậu bé trải qua ở trọ học ở nhà Tushar.

Cậu bé hiền lành và cả tin rùng mình phát hiện: thì ra có một sự bất bình đẳng xã hội mà cậu đã vô tình vi phạm quy luật của nó.

Cậu bị các bạn học cười nhạo, trong khi cậu cứ nghĩ rằng “chúng ta cười vì chúng ta cảm thấy vui vẻ”. Tâm hồn cậu chưa sẵn sàng nghĩ đến khả năng bị sỉ nhục. Bởi vậy, phản ứng đầu tiên là ngạc nhiên: “Tôi chỉ kinh ngạc, chứ không tức giận, tôi còn chưa biết tức giận. Tôi cứ ngỡ mình chỉ có gì đó không phải một chút, nếu tôi sửa lỗi các bạn sẽ bỏ qua cho tôi và chúng tôi sẽ lại chơi đùa với nhau ở ngoài sân vui vẻ hơn bao giờ hết”. Tình tiết khi trọ học ở nhà Tushar là một cảnh khó quên trong văn chương thế giới, kiểu như đoạn độc thoại cuối cùng của Othello hay lời lẽ của Onegin dưới chân Tatiana. Từ giây phút đó, Arkady nhận ra thân phận “người cùng khổ trong xã hội” của mình, và sau đó ít lâu cậu luôn luôn sẵn sàng bảo vệ phẩm giá của người trí thức dân chủ.

Tinh thần dân chủ của Arkady giống như chính Dostoevsky, thể hiện qua việc cậu chăm chú quan sát đám đông ở đường phố trước khi bắt đầu một ngày lao động, nhận ra những nét đặc biệt hấp dẫn: “Tôi thích trong lúc thong thả đi ngoài đường, hoặc chính tôi hỏi chuyện ai đó về công việc, hoặc ai đó hỏi tôi điều gì đấy, cả câu hỏi lẫn câu đáp đều ngắn gọn rõ ràng, dễ hiểu, vừa đi vừa nói, hầu như bao giờ cũng thân thiện”. Song ở đoạn khác, cậu lại nói về cảnh u ám và rã đám của dân lao động Peterburg buổi chiều tối: “Toàn những bộ mặt cau có của những người đang vội vã trở về các xó xỉnh của mình sau một ngày làm lụng! Mỗi người mang nỗi lo lắng u ám trên mặt mình, và có lẽ chẳng có lấy một ý nghĩ thống nhất nào trong đám đông kia cả!” Arkady rất ngại đụng chạm đề tài này, nhưng mỗi khi đụng tới, bao giờ cũng bộc lộ độ nhạy bén xã hội của cậu.

Khi rời bỏ trường đại học để đi sâu vào “ý tưởng” của mình, chui vào “vỏ bao” để lánh đời, Arkady vẫn giữ lại rất nhiều yếu tố tâm lý của lớp sinh viên Nga những năm bảy mươi. Bản thân từ “sinh viên” trong tiểu thuyết hiện thân cho trí tuệ sống động, tâm hồn thẳng thắn, lập luận độc lập và sự trung thành với lợi ích xã hội. Cái đẹp của quan hệ giữa Arkady với người đẹp quý tộc Katerina Nikolaevna Akhmakova chính là ở chỗ họ có thể trò chuyện “như hai sinh viên với nhau”. Katerina thú nhận: “Tôi đọc nhật báo, hai tờ mỗi ngày… Tôi là người Nga và tôi yêu nước Nga. Anh nhớ chứ, đôi khi chúng ta đàm luận nhiều giờ liền về một vài con số, chúng ta tính toán và so sánh, chúng ta quan tâm đến chuyện nước ta có bao nhiêu trường học, nền giáo dục đang đi về đâu. Chúng ta đếm các vụ giết người và vụ án hình sự, đem đối chiếu với những tin tốt lành… Muốn biết tất cả những chuyện đó đi tới đâu và cuối cùng chính chúng ta sẽ ra sao”. Dostoevsky cho rằng hứng thú theo dõi tin tức báo chí là nét tiêu biểu cho lớp thanh niên tiến bộ và chính ông cũng vậy. Các tác phẩm của ông nghiên cứu xã hội đương thời dựa trên tin tức thời sự hàng ngày.

Cùng với sự phát triển tinh thần của Arkady, mối liên hệ giữa cậu với các tư tưởng của thời đại được củng cố dần. Thậm chí có thể nói rằng Arkady không chỉ trưởng thành, mà với việc từ bỏ mộng làm giàu, cậu ngày càng tiếp cận bộ phận ưu tú của thế hệ trẻ. Bước đầu tiên theo hướng đó là cậu bị lương tâm cắn rứt trong khi “ý tưởng” đòi hỏi phải lạnh lùng: những “giọt nước mắt ngượng ngùng sau khi cậu và anh bạn sỉ nhục một cô gái ngoài phố, nỗi cay đắng khi nhớ lại mình đã nhận xét tàn nhẫn về Versilov và điều đó có lẽ đã ảnh hưởng đến tâm trạng của Olia bất hạnh trước khi nàng tự vẫn; việc săn sóc đứa bé bị bỏ rơi ngốn hết số tiền dành dụm được (lại rời xa thêm “ý tưởng”!), cùng những biểu hiện khác của trái tim nhân hậu làm cho Arkady ngày càng xích lại gần “cuộc sống chung”. Nếu ban đầu Arkady quyết định lánh đời, thì về sau cuộc sống không có mọi người trở nên vô nghĩa, và ở cậu nảy sinh nhu cầusống vì mọi người.

Arkady tuyên bố:Bây giờ tôi không còn những việc“của tôi”nữa. Không gì cao cả hơn là trở thành người có ích.

Song con đường của Arkady không đơn giản. Luôn luôn rình rập cậu là những cám dỗ của thế giới tư sản tựa hồ có thể dễ dàng thỏa mãn mọi ham muốn thể xác và tâm hồn của con người. Cậu bị lôi cuốn bởi đám bạn của công tước Sokolsky trẻ tuổi, khả năng sống muốn gì có nấy, được chơi trò rulet ăn tiền, cho tới khi trò cờ bạc bịp của Aferdov và sự phản bội của Sokolsky bóc trần toàn bộ sự đểu giả của gã. Thử thách cuối cùng là ý định cùng bọn Lambert sử dụng “giấy tờ” chống lại Katerina Akhmakova. Dostoevsky chuẩn bị rất lâu cho tình tiết này. Ông dành cho nó một ý nghĩa lớn về cốt truyện và tư tưởng. Ở đây có sự đan xen quái quỉ những tình cảm cao quý với sự thấp hèn của Arkady: tình yêu say đắm đối với Katerina, sự ghen tuông, khao khát trả thù, ý muốn “cứu” Versilov, trả Versilov về cho mẹ cậu. Kết thúc tình tiết ấy là thắng lợi tinh thần của Arkady sau cuộc đấu tranh nội tâm căng thẳng. Arkady đã đủ sức thiến thắng cái ác trong con người mình. Trong số tất cả các nhân vật của Dostoevsky, kể cả Alesha Karamazov, chỉ một mình Arkady Dolgoruky ngăn chặn được tội ác. Tác phẩm vạch ra ảnh hưởng tai hại của thế giới tội phạm đối với tâm hồn thanh niên. Băng cướp kiểu như bọn Lambert là hiện tượng mới mẻ đối với nước Nga. Arkady nhận xét rằng từ ngữ “dọa tố giác” mới xuất hiện trên báo chí. Các luật gia đang cố xác định đặc điểm của loại tội phạm hình sự này. Dầu vậy Dostoevsky đã vẽ rất giỏi thân dung bọn Lambert với những cái tên lóng trứ danh như “Thằng rỗ”, “Cao Nghều”. Nếu bản thân Lambert là một con quái vật vô phương cứu chữa về mặt đạo đức thì một số người đi theo hắn căm ghét hắn, song lệ thuộc vào hắn. Gã “Cao Nghều” Andreev nướng hết số của hồi môn của chị gái, hàng tháng liền không tắm giặt, cho rằng chẳng có gì khác giữa một thằng đểu với một người tử tế, nhưng đêm đêm y lại khóc như một cậu bé bơ vơ, cuối cùng “Cao Nghều” tự sát. Việc đụng độ với thế giới đó càng củng cốước muốncủa Arkadysống trung thực và làm những việc cao thượng. “Tôi đã từ chối liên minh với bọn khốn kiếp và đã chiến thắng các dục vọng của mình”. Làm gì và sống như thế nào đây, - đó là mấy câu hỏi chính mà Arkady chờ câu trả lời từ ông bố, Versilov. Từ bé, Arkady luôn mơ được gặp Versilov, con người học thức nổi tiếng vì chủ nghĩa tự do ấy. Không chỉ trong trí tưởng tượng của Arkady, mà ngay theo quan niệm của tác giả, Versilov cũng hiện thân cho “típ” văn hóa cao nhất của giai cấp quý tộc Nga, đó là “con người thừa” trong miêu tả của Dostoevsky. Phần lớn thời gian Versilov sống ở nước ngoài, gắn bó tinh thần với nền văn hóa châu Âu, với các học thuyết xã hội chủ nghĩa và vô thần, đồng thời Versilov luôn luôn yêu nước Nga. Versilov coi việc trở về nước Nga là ý nghĩa cuối cùng những tìm tòi của ông. Sự gắn bó “mãi mãi” của ông với Sofia Andreevna thể hiện những nét tốt đẹp nhất của tính cáchNga mang tính tượng sâu sắc.

Sofia Andreevna “người mẹ” là một trong những hình tượng có sức lôi cuốn nhất của Dostoevsky. Tất cả mọi người, như Versilov, Arkady, Makar Dolgoruky, Liza, Tatiana Prutkova… đều kính nể khi nói đến Sofia. Đức khiêm nhường, sự từ tốn của người phụ nữ lao động ấy thật lạ kỳ, tình yêu tha thiết và lòng trung thành kết hợp với lòng tự trọng cao cả. Và sắc đẹp sớm phai tàn của bà càng chứng minh cuộc sống đầy hi sinh của bà.

Cuối sách, Versilov đã thành một người đau ốm, tàn tạ. Những tìm kiếm con đường mới bây giờ đến lượt Arkady, chàng vào đời với kinh nghiệm của mình và kinh nghiệm tinh thần của người cha. Bởi vậy, một trong những điểm trung tâm của hệ tư tưởng cuốn tiểu thuyết là cuộc trò chuyện giữa Versilov với Arkady, cái gọi là “lời tự thú” của Versilov. Kể ra trong cuốn tiểu thuyết có hai lời thú tội, câu chuyện kể của Arkady và lời Versilov tự thú xen vào đó. Nhiều suy nghĩ của Versilov gần gũi với Dostoevsky; nhưng chủ yếu là khả năng liên kết, bằng trí tuệ và trái tim, các vấn đề bức xúc đương thời với sự phát triển của thế giới. Thế hệ “cha” không chỉ có Versilov, mà còn có Makar Dolgoruky, người cha “hợp pháp” của Arkady. Vốn là một nông dân, giờ đây thành ông già hành hương đến các “vùng đất thánh” kích thích trí tò mò của cậu thiếu niên Arkady cùng xoay quanh những vấn đề muôn thuở, như tình trạng đạo đức của xã hội, ý nghĩa cuộc sống, sự bất tử. Thế giới quan của Makar Dolgoruky dựa trên tình cảm hòa nhập với thiên nhiên rộng lớn (một tình cảm mà rất nhiều người biết suy nghĩ đã đánh mất).

Câu chuyện Makar Dolgoruky kể về tội lỗi và sự sám hối của thương gia Scotoboinikov tưởng chừng không liên quan trực tiếp đến cốt truyện của tác phẩm. Nhưng câu chuyện ngụ ngôn ấy thể hiện đề tài vô cùng quan trọng đối với Dostoevsky, một đề tài xuyên suốt mọi cuốn tiểu thuyết và các bài chính luận của Dostoevsky, kể cả “Diễn văn về Pushkin”. Đối với nhà văn, hình tượng đứa bé khổ sở luôn luôn thể hiện “cái ác của thế giới” tượng trưng cho một xã hội tội lỗi, vô nhân đạo, cho tội ác đáng sợ nhất. Bởi vậy, mọi dằn vặt đau khổ của Scotoboinikov và ý định “chuộc tội” của ông ta đều không đem lại sự yên tâm và tha thứ. Dostoevsky viết trong sổ tay: “Chuyện tôi kể về lão thương gia với những yếu tố phức tạp, trực tiếp như thế, các vị sẽ không thể tận thấy ở bất cứ nhà văn nào khác.”

Versilov và Makar Dolgoruky là hai người đối lập về mặt xã hội, tâm lý, nhất là về hệ tư tưởng. Có chi tiết đáng chú ý là Versilov bẻ gãy cây thánh giá mà Makar Dolgoruky lúc hấp hối đã tặng ông. Dầu vậy họ có cái chung quan trọng nhất đối với Arkady là mối quan tâm đến các vấn đề đạo đức cao cả, mơ ước hạnh phúc và hài hòa cho hết thảy mọi người đang sống trên trái đất. Dostoevsky đã tìm được hình thức nghệ thuật hoàn toàn đúng cho cuốn tiểu thuyết của mình - lời tự thú của chàng thiếu niên.

Đây là cuốn tiểu thuyết đầu tiên và duy nhất của Dostoevsky được viết từ ngôi thứ nhất của nhân vật. Trong quá trình sáng tác từng xuất hiện mối nghi ngại: “Liệu độc giả có chán cái lối thuật chuyện độc đáo này chăng? Có chịu nổi “Tôi” suốt mấy trăm trang sách? Và cái chính là những tư tưởng cơ bản của cuốn sách liệu có được thể hiện tự nhiên và đầy đủ bởi một nhà văn 20 tuổi hay chăng?” Dostoevsky kết luận rằng bạn đọc sẽ hứng thú bởi lối kể chuyện ngây thơ và chân thật. Ông ghi trong sổ tay: “Buộc độc giả phải yêu mến chàng thiếu niên. Yêu thì họ sẽ đọc đến cùng”. Quả nhiên Arkady Dolgoruky đã trở thành một trong những nhân vật của Dostoevsky được bạn đọc yêu mến. Sự đáng yêu của chàng là nhờ câu chuyện hoàn toàn chân thật về quá trình tự giáo dục đầy khó khăn, về những bí mật thầm kín trong cuộc đấu tranh với chính mình, nhờ thái độ tha thiết của chàng đối với cuộc sống và mọi người, nhờ lòng tốt “đến mức lạ thường” của chàng.

L.M.Rozenblium
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem linkRothchild : trùm tài phiệt Tây Âu (các chú thích trong sách đều của A.Arkhipova và người dịch).
Click to expand...

Download

Mobi: Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link
Epub: Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để xem link

tamchec · 31/3/15

Tìm mãi không thấy hình bìa đẹp đẹp của NXB nên mình dùng tạm ảnh này.
Bạn nào có gửi mình để add vô nhé.

giaitich · 4/4/15

Trang bìa Chàng Thiếu Niên.

Đăng nhập

Kinh điển Chàng Thiếu Niên - Fyodor Dostoyevsky

tamchec Sinh viên năm I

tamchec Sinh viên năm I

giaitich Lớp 10

Các file đính kèm:

Chang Thieu Nien.rar

Chia sẻ trang này